Kolekcja berlińska
Żydzi w czasie I wojny światowej. Kolekcja berlińska
Pierwsza wojna światowa to ważny punkt odniesienia dla historii niemiecko-żydowskiej i ważny aspekt w badaniach nad pamięcią kulturową. Ponad 100 tysięcy żołnierzy żydowskiego pochodzenia walczyło pod niemieckim sztandarem, a 12 tysięcy z nich zmarło na froncie. Muzeum Żydowskie w Berlinie, przy współpracy z Instytutem Leo Baecka i Archiwum Historii Żydów w Jerozolimie, stworzyło unikatową kolekcję obiektów dotyczących doświadczeń niemieckich Żydów w czasie I wojny światowej. Większość materiałów dokumentuje życie codzienne, są to więc listy, dokumenty wojskowe, zdjęcia, pamiętniki itp. W dużym stopniu zbiory uzupełnili potomkowie bohaterów I wojny światowej, którzy przeżyli drugą wojnę światową i Holokaust.
Podobna wystawa była przygotowywana 10 lat temu, ale zajmowała jedynie jedną gablotę. Ekspozycja zwana wtedy „Gute Deutsche – Gute Juden” została dołączona do najnowszej galerii i uległa znacznemu rozszerzeniu. Jednymi z cenniejszych nabytków są przedstawienia takich artystów, jak Hermann Struck, Jacob Steinhardt, czy Ernst Oppler, a także albumy rodzinne. Wyjątkowa jest kolekcja fotografii dr Carla Hartoga, ginekologa, który walczył w niemieckiej armii podczas I wojny światowej. Album składa się z ponad 90 zdjęć wykonanych w latach 1914-1918. Większość z nich przedstawia niemal idylliczny obraz tego czasu. W albumie są widoczne turystyczne widokówki z miast w których przebywali żołnierze, czy uśmiechnięte pielęgniarki. Pojawiają się, choć rzadko, także obrazy okopów i masek gazowych. Fotografie Cartoga zostały zdigitalizowane i można zobaczyć je pod adresem: http://objekte.jmberlin.de/home.seam pod hasłem Fotoalbum Carl Hartog.
Dla wielu żydowskich żołnierzy udział w wojnie był wyrazem patriotyzmu. Jednak tuż po zakończeniu działań wojennych każdy z nich przekonał się, że walka w imię państwa niemieckiego nie uchroni ich przed dyskryminacją i prześladowaniami. Wystawa jest świadectwem przekazanym przez emigrantów i ich rodziny, którym udało się przeżyć kolejne konflikty.
Na marginesie warto dodać, że w tym samym czasie Niemieckie Muzeum Historyczne przedstawiło ekspozycję dotyczącą I wojny światowej na której można doszukać się przedstawień żydowsko-niemieckiej przeszłości z perspektywy tzw. historii rzeczy. Eksponaty obejmują przede wszystkim sprzęt i ekwipunek żołnierski. To ogromna kolekcja germańskich pickelhaubów, masek gazowych etc. Można na niej znaleźć np. opaski noszone przez rabina Arona Tänzera, jak i medale żydowskiego pilota myśliwskiego, Paula Hagena.
Wystawa w Muzeum Żydowskim w Berlinie pt. „Pierwsza wojna światowa w żydowskiej pamięci” była prezentowana od 3 lipca do 16 października br.
Emilia Rydel