Życie i twórczość Aarona Cejtlina
Aaron Cejtlin, o którym jego przyjaciel, noblista Issac Bashevis Singer, napisał w 1978 roku, że „był człowiekiem wielkiej wiedzy, duchowym gigantem”[1], był niezwykle płodnym twórcą, piszącym w języku jidysz i hebrajskim. Właśnie „fakt, że w każdym z tych języków stworzył podobną ilość dzieł, był rzadko spotykany w czasie, gdy większość pisarzy żydowskich czuła się zobligowana do wyboru pomiędzy jednym a drugim z nich”[2]. Jednak Cejtlin nie opowiadał się po którejkolwiek ze stron polityczno-lingwistycznego konfliktu, rozgrywającego się pomiędzy socjalistami, wspierającymi jidysz jako język narodowy Żydów, a syjonistami, uznającymi za takowy wyłącznie hebrajski i z tego też względu postponującymi mame-loszn, język żydowski. Twórca bowiem żywił szczere przekonanie, iż „zarówno hebrajski, jak jidysz stanowią dwie części świętego języka ludu żydowskiego”[3]. Te i inne poglądy Cejtlina zaważyć miały na jego karierze literackiej oraz na recepcji jego twórczości, skutkiem czego „ostatecznie nigdy nie znalazł się w punkcie centralnym jakiegokolwiek ruchu literackiego”[4]. Bynajmniej nie znaczy to, iż nie warto bliżej przyjrzeć się spisanemu poniżej życiorysowi i zwięzłemu przeglądowi dorobku pisarskiego tego wybitnego twórcy, wprost przeciwnie.
Aaron Eliezer Cejtlin[5], tworzący w językach hebrajskim i jidysz poeta, dramaturg, eseista, pisarz i publicysta, przyszedł na świat 2 maja 1898 lub 1899 roku w Uwarowiczach, niewielkiej miejscowości obecnie znajdującej się we wschodniej Białorusi. Jego młodszym bratem był urodzony w białoruskim Rochaczewie (ob. Rochaczów) Elchanan Cejtlin (1900/1902-1942), związany z Warszawą i kulturą języka jidysz, zaangażowany politycznie działacz społeczno-kulturalny, dziennikarz, poeta i pisarz okresu Polski międzywojennej. Rodzicami braci byli Estera Kunin i Hilel Cejtlin, któremu warto przyjrzeć się nieco bliżej, bowiem wywarł trudny do przecenienia wpływ na obu synów.
Urodzony w 1871 roku w Kormie na Białorusi Hilel Cejtlin, myśliciel, człowiek pióra, publicysta, krytyk literacki i działacz społeczno-polityczny, był nader interesującą postacią, mężem o jasno sprecyzowanych, choć nieraz w ciągu życia zmienianych poglądach religijnych i zapatrywaniach politycznych, respektowaną i podziwianą przez wielu personą, odciskającą swe piętno na życiu żydowskim przedwojennej Polski. Aczkolwiek dorastał w głęboko religijnym, chasydzkim domu, i odbierał tradycyjną edukację, już będąc nastolatkiem znalazł się, za sprawą samodzielnie podejmowanej nauki, pod silnym wpływem idei haskali, jak również europejskiej literatury i filozofii, w tym szczególnie dzieł Barucha Spinozy, Arthura Schopenhauera i Friedricha Nietzschego. Równocześnie z prowadzonymi na własną rękę studiami pracował od około szesnastego roku życia jako nauczyciel. (...)
[1] Zob. Aaron Cejtlin, Literarisze un filosofisze esejen, red. Jechezkel Lifszic, wstęp Isaac Bashevis Singer, posłowie Elie Wiesel, Niu-Jork 1980, s. 386.
[2] Michaił Krutikow, Szachar Pinsker, Zeitlin Family, [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe z dnia 27 czerwca 2011: http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Zeitlin_Family (dostęp: 19 kwietnia 2014).
[3] Morris M. Faierstein, Introduction, [w:] Aaron Zeitlin, Poems of the Holocaust and Poems of Faith, wybór, przekład i wstęp Morris M. Faierstein, New York-Lincoln-Shanghai 2007, s. XII.
[4] Tamże.
[5] Ewentualnie Arn, Aron bądź Aharon Cajtlin lub Zeitlin.