Dr. Nathana Birnbauma droga od ateizmu do tszuwy

Krzysztof Niweliński
Dr Nathan Birnbaum
Synagoga w Czerniowcach
Synagoga w Czerniowcach

Dr. Nathana Birnbauma droga od ateizmu do tszuwy

Nacjonalista, syjonista, autonomista, jidyszysta, ortodoks... Każdym z owych słów oddać można pewną część złożonej osobowości, brzemiennej myśli oraz bogatego życia doktora Natana Birnbauma, austriacko-żydowskiego pisarza i publicysty, myśliciela i filozofa, polityka i społecznika, jednego z „ojców” syjonizmu, następnie pomysłodawcy zorganizowania pamiętnej konferencji w Czerniowcach, a wreszcie jednego z liderów judaizmu, wielce kontrowersyjnego a niezwykłego i wybitnego człowieka, z którego biografią oraz myślą niewątpliwie warto bliżej będzie się zapoznać.

WCZESNE LATA

Natan Birnbaum urodził się w poniedziałek 16 maja 1864 roku w Wiedniu. Przyszedł na świat w umiarkowanie ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej, po kądzieli legitymującej się sięgającym jeszcze czasów średniowiecza świetnym rodowodem rabinicznym. Zaślubieni w 1862 roku w Tarnowie rodzice jego, kupiec Menachem Mendel Birnbaum (?-1875), pochodzący z położonych pomiędzy Tarnowem a Rzeszowem, należących do dzisiejszego województwa podkarpackiego Ropczyc, i jego żona Miriam de domo Seelenfreund (1836-1896), wywodząca się z wchodzącego wtedy w skład Węgier Zakarpacia, należeli do kręgu żydostwa wschodnioeuropejskiego, aszkenazyjskiego. Do niego też przyszły syjonista, myśliciel i lider żydowski miał w głównej, choć nie wyłącznej mierze odnosić się w swych późniejszych pismach.

Już w okresie szkolnym młody potomek rabinów, w tym samego SzaCha[1], począł krytycznie postrzegać judaizm ortodoksyjny, tradycje halachiczne i zwyczaje żydowskie, stąd zerwał więzi ze światem religijnym przodków. Porzuciwszy ortodoksję, bynajmniej nie wstąpił na tak podówczas popularną i modną, stwarzającą nadzieję na trwałą zmianę stosunku chrześcijańskiego otoczenia do Żydów ścieżkę asymilacji, którą podążało tak wielu z jego szkolnych kolegów, utożsamiających się z dominującą w sercu monarchii austro-węgierskiej kulturą niemiecką. Uznał bowiem, iż Żydzi stanowią pewną etniczną całość, lud i wspólnotę, naród. Swoje idee zaczął więc szerzyć, nie bez pewnego powodzenia, pośród kolegów ze szkoły i znajomych. Te kiełkujące w nim w latach szkolnych myśli, stopniowo przezeń rozwijane, właściwych kształtów i wymowy nabrać miały już niebawem, w trakcie dalszej, zwieńczonej zdobyciem tytułu doktora edukacji. (......)

 

[1] Sabataj ben Meir ha-Kohen (ok. 1621- ok. 1662) – ważki, ceniony i respektowany autorytet w sprawach halachy, rabin. SzaCh (ש"ך‎) to akronim utworzony od tytułu jego najsłynniejszego dzieła, Siftej Kohen (1646-1647), stanowiącego komentarz do Szulchan aruch. Por. David Bass, Shabetai ben Me’ir ha-Kohen, [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe z dnia 15 października 2010: http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Shabetai_ben_Meir_ha-Kohen (dostęp 20 czerwca 2013). Dodatkowe informacje dotyczące rodowodu Natana Birnbauma znaleźć można na przykład w najnowszej jego biografii; por.: Jess Olson, Nathan Birnbaum and Jewish Modernity: Architect of Zionism, Yiddishism, and Orthodoxy, Stanford University Press, Stanford, California 2013, s. 20, 324.

© Copyright 2014