Berliński nagrobek. Ścieżki życia, które wioda z Dobrzycy do Izraela
Latem 2014 roku berlińskie Stowarzyszenie im. Magnusa Hirschfelda rozpoczęło zbiórkę funduszy na rzecz odrestaurowania nagrobka doktora Maxa Tischlera (1876–1919) znajdującego się na żydowskim cmentarzu w Berlinie-Weißensee. Nagrobek odnaleźli członkowie stowarzyszenia w zdziczałym zakątku cmentarza krótko przed zainicjowaniem zbiórki. Prawdopodobnie kilkadziesiąt lat wcześniej rozpadł się na wiele kawałków, które z czasem obrósł gęsty bluszcz. Na temat samego zmarłego nie wiedziano wówczas zbyt wiele. Pewne natomiast były informacje o tym, że Tischler pochodził z Wielkopolski (Prowincja Poznańska) i na początku ubiegłego wieku współpracował ze swoim kolegą, lekarzem i seksuologiem Magnusem Hirschfeldem. Przez pewien czas obaj zajmowali wspólny gabinet w Charlottenburgu, nie będącym
w tamtym czasie częścią Berlina. Oprócz tego Tischler pracował przez ponad dziesięć lat jako protokolant utworzonego przez Hirschfelda Komitetu Naukowo-Humanitarnego.
Nie tylko sama zbiórka stowarzyszenia zakończyła się sukcesem. Odrestaurowano nagrobek, a towarzyszące temu badania historyczne dotyczące Tischlera odbiły się szerokim echem po świecie i doprowadziły do nawiązania korespondencji między członkami stowarzyszenia a dalekimi krewnymi żony Tischlera, Mollie, mieszkającymi w Stanach Zjednoczonych. Pojawiające się w internecie informacje o działaniach stowarzyszenia sprawiły, że latem 2018 roku przyjechał z Izraela prawnuk Tischlera, Roy Silber wraz z rodziną. Odwiedził on wówczas także grób swojego pradziadka. Była to wyjątkowa chwila w niemiecko-izraelskiej pamięci oraz początek przyjaźni, która trwa do dziś.
Spiritus movens
Chcąc opowiedzieć o Maxie Tischlerze, trzeba najpierw przybliżyć postać Magnusa Hirschfelda (1868–1935), jednego z prekursorów okresu Republiki Weimarskiej1. Wciąż określa się go mianem „Einsteina seksu”. Hirschfeld urodził się w Kołobrzegu, studiował między innymi we Wrocławiu, Strasburgu i Monachium. Potem, jako lekarz, zamieszkał w Berlinie, gdzie w 1897 roku utworzył Komitet Naukowo-Humanitarny (niem. Wissenschaftlich-humanitäres Komitee, skrót: WhK). Była to pierwsza organizacja działająca na rzecz osób homoseksualnych. Jej głównym celem było doprowadzenie do zniesienia §175 niemieckiego kodeksu karnego,
który obejmował penalizacją kontakty seksualne między mężczyznami.
W 1919 roku Hirschfeld otworzył Instytut Seksuologii (niem. Institut für Sexualwissenschaft), czym wyprzedził swoją epokę. Instytut znajdował się nieopodal obecnej siedziby Urzędu Kanclerskiego i był wyjątkowym jak na tamte czasy oraz jedynym w swoim rodzaju ośrodkiem na świecie. Można powiedzieć, że był
wizytówką Berlina, który w latach 20. XX wieku uchodził za miasto otwarte. Była to instytucja badawcza pierwszej rangi, siła napędowa w działaniach dotyczących obrony praw obywatelskich oraz miejsce schronienia dla osób wykluczonych lub będących celem ataków nienawiści z powodu swojej tożsamości seksualnej. (...)