Cmentarz żydowski w Pile
Najbardziej obszernym i wyczerpującym dokumentem opisującym dzieje Żydów w Pile jest dzieło Petera Simonsteina Cullmana pt. „Historia społeczności żydowskiej Schneidemühl: 1641 do Holocaustu”. Z niego możemy dowiedzieć się, że pierwsze udokumentowane wzmianki o Żydach w mieście dotyczą pierwszej połowy XVI wieku. Identyczną datę potwierdził niemiecki historyk Richard Havemann. Niemniej stałe osadnictwo żydowskie związane z powstaniem gminy wyznania mojżeszowego tzw. kahału oraz ustanowieniem domu modlitewnego, to okres nieco późniejszy, który autor opracowania datuje na początek drugiej połowy XVI w. W tym czasie kroniki cytują skromną, lecz dostrzegalną statystykę żydowskich domów oraz zamieszkujących je lokatorów.