Coś jest nie tak

Spójrzmy na rosnące tu drzewa i krzewy, kwiaty i trawę, owady i ptaki.
To przyroda dba teraz o pamięć funkcjonującego tu kiedyś obozu
pracy przymusowej dla Żydów w czasie II wojny światowej – mówił
prowadzący uroczystość, opowiadając o czasach, gdy nad Poznaniem
chmura z ludzi szła1.
Mieszkańcy miasta spotkali się 2 września przy stadionie im. Edmunda
Szyca w Poznaniu, by uczcić pamięć ofiar obozów pracy przymusowej
dla Żydów. Uroczystość zorganizowały Stowarzyszenie Miasteczko
Poznań i Stowarzyszenie Łazęga Poznańska.
Pierwszych więźniów przywieziono na stadion w maju 1941 roku
z getta łódzkiego. W kolejnych transportach przywożono Żydów z gett

Dwadzieścia lat temu ukazał się pierwszy numer czasopisma „Miasteczko
Poznań”. Miała to być krótka wydawnicza przygoda, zaplanowałem trzy edycje. Był
to osobisty projekt wynikający z moich podróży w latach 90. do Izraela. Chciałem
opowiedzieć na łamach pisma o spotkaniach z Żydami związanymi z Poznaniem
i Wielkopolską. Wielu z nich urodziło się nad Wartą, wielu spędziło tu dzieciństwo
i młodość. Gdy ich odwiedzałem w Tel Awiwie, Jerozolimie, kibucu En ha-Szofet,
wspominali z czułością czas przed Zagładą.
Zapisywałem ich opowieści. Chciałem je przywrócić mieszkańcom miasta, które się
od nich odwróciło i o nich zapomniało. Po ukazaniu się pierwszego numeru

Dwóch charyzmatycznych aktorów – Maciej Pawlak i Marcin Januszkiewicz – oraz fenomenalna pianistka Karina Komendera, otoczeni scenografią złożoną z usmieszczonych w okręgu ekranów, wyświetlających projekcje wideo. Ta jakże minimalistyczna, kameralna sytuacja sceniczna w nietypowym, oszczędnym w środkach dramacie muzycznym Thrill Me opisuje zamknięty świat pary młodych mężczyzn – przyjaciół, stających się kochankami i wspólnikami w zbrodni.

Agnieszka Kostuch

W trakcie inwentaryzacji ocalałych fragmentów macew z cmentarza żydowskiego w Trzemesznie odkryto na dwóch z nich wyryty napis „Jacobsohn Posen”. Napis znajdował się na bocznych stronach kamieni, dlatego od początku założono, że jest podpisem wykonawcy macew.

W polskich badaniach nad antysemityzmem w kontekście prasowym
w XIX i XX wieku dominowała tendencja do skupiania się na tytułach o charakterze radykalnym1.
Były to głównie organy związane ze środowiskami katolickimi i prawicowymi
(Narodowa Demokracja). W niniejszym tekście ukazuję radykalizację obrazu Żyda
przedstawianego na łamach poznańskiego „Orędownika” w latach 1904–1905. Punktem
odniesienia, który wpłynął na zaostrzenie retoryki wobec ludności żydowskiej, była
rewolucja 1905 roku w Kongresówce. Specyfiką wskazanego tytułu było jego początkowe
umiarkowanie, które stopniowo ulegało zmianie. Na temat interesującego nas tytułu
powstała dotychczas jedna publikacja.

Książka Agaty Rybińskiej to pierwsze monograficzne opracowanie
biografii Manuela Joëla, wrocławskiego rabina, przez kilka lat związanego
także z Poznaniem (1845–1848). Na szerokim tle ówczesnego
środowiska, żyjącego w określonej rzeczywistości politycznej
i kulturowej, autorka opowiada o profesorze Żydowskiego Seminarium
Teologicznego1 we Wrocławiu. Jej biografia, przywołująca
różnorodne konteksty, pozwala czytelnikowi zrozumieć nie tylko
postać głównego bohatera, ale i meandry epoki, w której przyszło
mu żyć wśród Żydów niemieckich – pruskich, wielkopolskich i wrocławskich.

„Wysiłkom garstki zapaleńców, przekonanych
w słuszność sprawy, należy zawdzięczyć, że »Przegląd
Zachodni« wychodzi i wychodzić będzie mimo trudności
finansowych i wbrew złym wróżbom pesymistów
i sceptyków różnego kalibru” – pisali na łamach
„Przeglądu Zachodniego” redaktorzy „Niezależnego
pisma tygodniowego Żydów Pomorza i Wielkopolski”.
Tygodnik, wydawany w Gdyni w nakładzie tysiąca egzemplarzy, ukazywał
się od 7 listopada 1936 do 12 maja 1938 roku. Jego pierwszym redaktorem
naczelnym był prawnik i dziennikarz Izydor Zylberman, ale już po miesiącu
stery redakcji objął Samuel Drück1, osoba bardzo zasłużona dla
społeczności żydowskiej miasta, w którym po dojściu Hitlera do władzy

Hugo Marcus przyszedł na świat w 1880 roku w Poznaniu, w rodzinie
żydowskiego przemysłowca Josepha Marcusa i jego żony Cäcillie
(z domu Hepner)1, który – podobnie jak dziadek – zajmował się obróbką
drewna. W 1898 roku ukończył humanistyczne Friedrich Wilhelms-
-Gymnasium w rodzinnym mieście2. Został wysłany do Berlina, aby
zdobyć edukację wyższą. Był to typowy kierunek migracji dla młodzieży
wywodzącej się ze zgermanizowanej żydowskiej burżuazji z prowincjonalnego
Poznania. Młodzieniec marzył o tym, aby w Niemczech oddać
się zupełnie miłości do filozofii i poezji. Cel jego rodziców był jednak
zgoła inny. Syn miał ich wesprzeć we wspinaczce po drabinie społecznej.

WYGNANIEC, CZYLI SZTUKA ŻYCIA

XIII KONFERENCJA SYJONISTÓW NIEMIECKICH W POZNANIU W 1912 ROKU.

PUNKT ZWROTNY DLA ŻYDOWSKIEGO RUCHU NARODOWEGO

W 1988 roku do Poznania przyjechał John Marcus, wiceprezydent amerykańskiej korporacji For International Education. Odwiedzając miasto swoich przodków, dotarł przed budynek synagogi pełniącej nadal funkcję pływalni miejskiej. Wstrząśnięty jej stanem i brakiem jakiejkolwiek informacji o funkcji, którą budynek pełnił do czasu jego przebudowy, postanowił z żoną Danel ufundować tablicę upamiętniającą obecność Żydów w murach synagogi. Gdy wrócił do Stanów Zjednoczonych, za pośrednictwem

Dzięki społecznikom nad jeziorem Rusałka postawiono tablicę przypominającą żydowskich i polskich robotników pracujących w czasie II wojny światowej przy budowie sztucznego akwenu, którego brzegi wyłożono macewami z żydowskiego cmentarza w Poznaniu.

Noach Lasman urodził się w Kaliszu. W wieku trzech lat wyjechał z rodzicami do Kórnika, z którego po kilku miesiącach Lasmanowie przenieśli się do Poznania i zamieszkali przy ulicy Żydowskiej. Gdy wybuchła wojna, uciekli do Łosic, małego miasteczka na Podlasiu. Z łosickiego getta rodzina została wywieziona do Treblinki. Ocalał jedynie Noach, który po wojnie wrócił do Poznania, by w 1957 roku wyjechać do Izraela.

Dzięki społecznikom nad jeziorem Rusałka postawiono tablicę przypominającą żydowskich i polskich robotników pracujących w czasie II wojny światowej przy budowie sztucznego akwenu, którego brzegi wyłożono macewami z żydowskiego cmentarza w Poznaniu.

Droga życiowa Maxa Kollenschera odzwierciedlała dylematy związane z żydowską samoidentyfikacją kulturowo-narodową i jej przeobrażeniami, kwestią
szczególnie aktualną na przełomie XIX i XX wieku. Jego poznańska aktywność przed wybuchem I wojny światowej stanowiła ważny wkład do
dziejów europejskiego syjonizmu.

W okresie międzywojennym wyjeżdżali do Palestyny. Po wojnie do powstałego w 1948 roku państwa Izrael, a także do Stanów Zjednoczonych, Australii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Wenezueli. Poznaniaków ocalonych z Zagłady nie było wielu. Ci, którzy osiedlili się w Izraelu, założyli organizację ziomkowską, w latach 1992–1994  upamiętnili w Jad Waszem swoich braci zamordowanych przez nazistów i wydali Księgę pamięci poznańskich Żydów[1]. Jednej z ulic w Tel Awiwie nadali nazwę „rehow kehilat Poznan” (ulica gminy Poznań).