Niemcy utworzyli getto w Bełchatowie w marcu 1941 roku. Uwięzili w nim
bełchatowskich Żydów, a także Żydów z pobliskich miejscowości: Kleszczowa, Widawy,
Grocholic, Szczercowa. Zagładę getta przeprowadzono w dniach 11–13 sierpnia
1942 roku. Wówczas pozostawało w nim około 6 tysięcy ludzi. 11 sierpnia miała
miejsce selekcja. Młodzi, zdolni do pracy i bezdzietni – około tysiąca osób – zostali
wywiezieni do getta w Łodzi. Dzieci z rodzicami oraz starsi i schorowani – około 5
tysięcy osób – zostali wywiezieni ciężarówkami do obozu zagłady w Chełmnie nad
Nerem. Niemcy potrzebowali trzech dni, żeby wywieźć i zamordować 5 tysięcy ludzi.

Paweł Fijałkowski

Źródła inspiracji
Jednym z najbardziej tajemniczych obiektów znajdujących się w parku
otaczającym pałac w Dobrzycy koło Pleszewa jest sztuczna grota. Powstała
ona na przełomie XVIII i XIX wieku. z inicjatywy ówczesnego właściciela,
Augustyna Gorzeńskiego. Ten polityk szlacheckiego pochodzenia
był otwarty na idee Oświecenia i od młodości zaangażowany w wolnomularstwo,
zainicjowane w 1776 roku w berlińskiej loży Zur Eintracht
(Pod Zgodą) – lożą-córką Zu den Drei Weltkugeln (Pod Trzema Globami).
Jeszcze w tym samym roku Gorzeński uzyskał stopień mistrza,
ale po początkowym okresie dużej aktywności, w latach 1778–1791 nie
uczestniczył w pracach lożowych1. W okresie Księstwa Warszawskiego

Z prof. Julianem Kwiekiem rozmawia Barbara Kowalewska

Książka profesora Juliana Kwieka Nie chcemy Żydów u siebie.
Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944–1947 odsłania
przejawy antysemityzmu w Polsce pod koniec II wojny
światowej, ale też w rzeczywistości powojennej. Wyniki badań
archiwalnych stoją w sprzeczności z powszechnym przekonaniem,
że akty przemocy wobec ludności żydowskiej stanowiły
pojedyncze przypadki.

Barbara Kowalewska: Co sprawiło, że zajął się Pan tematem
prześladowań Żydów?

Muzeum Pamięci Shoah w Paryżu przygotowało wystawę
poświęconą osobom homoseksualnym w nazistowskiej Europie.
Ofiarom prześladowań, których historie przez wiele powojennych
lat były pomijane i przemilczane w oficjalnej narracji o Zagładzie.
Wśród ofiar znalazło się wielu Żydów, kobiet i mężczyzn. To o nich,
głównie francuskich i niemieckich Żydach, opowiadają twórcy
ekspozycji w muzeum położonym w dzielnicy Le Marais.

Agnieszka Kostuch

„NASZE MIASTECZKO”. SUCHOWOLA OCZAMI JEJ ŻYDOWSKICH MIESZKAŃCÓW

WYGNANIEC, CZYLI SZTUKA ŻYCIA

In pre-war Poznań, with a populace of around 270,000, Jews constituted just over one per cent of the population. After the war, only a few returned to their homes, and even they left quite quickly afterwards. Most of them went to Israel, and here in the 1990s, the survivors decided to meet. They also organized a convention in Poznań. "We finished the roll-call in a few minutes because so few of us were left alive" - ​​Hersz Kronenberg recalls those events in a story entitled "Nothing here for us". It’s one of the fourteen accounts collected by Zbigniew Pakuła in the book "Chaverim. Jews of Poznań". It is a bitter read.

Emilia Walczak

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego od dobrych już paru
lat zajmuje się publikacją książek związanych z historią
i kulturą Żydów w Polsce. Nie do przecenienia jest oczywiście
świetna seria „Judaica Łódzkie”, w ramach której ukazało się między
innymi pierwsze tłumaczenie na język polski jidyszowych Bałut.
Powieści o przedmieściu (2018) Jisroela Rabona czy też Sztetl,
szund, bunt i Palestyna. Antologia twórczości literackiej Żydów
w Łodzi (1905–1939) pod redakcją Dariusza Dekierta, Ewy Wiatr
i Krystyny Radziszewskiej z 2019 roku. Ale również pośród książek
z zakresu filologii polskiej znaleźć można prawdziwe perełki. I tak
jak pasjonująca i rzucająca całkiem nowe światło na kanonicznych

Po raz pierwszy odwiedziłem Płońsk latem 1993 roku. Byłem wówczas członkiem izraelskiej ekipy filmowej, realizującej serial dokumentalny Po-lan-Yah o historii polskich Żydów. Celem naszej jednodniowej wyprawy było zobaczenie i sfilmowanie starego Płońska, rodzinnego miasta Dawida Ben Guriona, twórcy i założyciela współczesnego Izraela. Pierwsze wrażenie było dość nijakie: typowe mazowieckie miasteczko, 65 kilometrów na północny zachód od Warszawy. Dwadzieścia kilka tysięcy mieszkańców, w tym zapewne ani jednego Żyda, dość charakterystyczny rynek, przyjemna na pozór rzeczka, główne ulice w centrum miasta nazwane, z szacunku dla większych okolicznych miast, Płocką i Warszawską, przy których zachowało się jeszcze kilka starych, drewnianych domów, sugerujących jakąś przeszłość.

Trzynastego grudnia 2019 roku minęło osiemdziesiąt lat od wysiedlenia Żydów z Poznania. Zgromadzonych  w obozie przesiedleńczym lager Glowna (obóz Główna) wywieziono wagonami do Generalnego Gubernatorstwa w okolice ostrowa lubelskiego. Wśród wysiedlonych był ostatni rabin Poznania Dawid Szyja Sender z żoną Esterą i synkiem Henochem.

Prof. Piotr Wróbel

"Auswanderung". Exodus Żydów z obszaru Wielkopolski w latach 1918-1921.

W 70. rocznicę przypomnijmy udział żydowskich żołnierzy w bitwie pod Monte Cassino. Zwłaszcza, że w armii generała Andersa, która stoczyła tę zwycięską bitwę, odnajdziemy wiele wielkopolskich śladów. Wśród żołnierzy poległych jeszcze na terenie ZSRR, a później w Iraku, Palestynie i Włoszech znajdziemy  m.in. Dawida Beatusa i Mońka Kapłana z Kalisza, Artura Goldbarda z Szamotuł, Maksymiliana Dawidowicza ze Złoczewa, Mieczysława Zybelberga z Koła. Tych śladów jest więcej gdy poszukamy ich w Armii Czerwonej czy na froncie zachodnim. Tu wśród poległych znajdziemy m.in. Władysława Cymermana z Ostrowca pod Kaliszem, który zginął pod Mirosławcem, Michała  Korna z Włodawy, Dawida Rubinszteina z Turku.