Agnieszka Kostuch

W trakcie inwentaryzacji ocalałych fragmentów macew z cmentarza żydowskiego w Trzemesznie odkryto na dwóch z nich wyryty napis „Jacobsohn Posen”. Napis znajdował się na bocznych stronach kamieni, dlatego od początku założono, że jest podpisem wykonawcy macew.

Historia widawskich Żydów jest podobna do historii tej społeczności w innych miejscowościach na terenie Polski. Napływ Żydów do Widawy najprawdopodobniej nastąpił już w wiekach XIII–XIV, a gmina żydowska ukształtowała się tutaj około XV wieku. Żydzi mieli zapewnione bezpieczeństwo osobiste i prawo handlu na równi z chrześcijanami. W owym czasie zajmowali się pożyczaniem pieniędzy na procent, handlowali solą i trunkami, posiadali przywilej prowadzenia karczm, młynów oraz dzierżawy różnych opłat państwowych, na przykład targowych, ceł i tym podobnych. W późniejszych wiekach uzyskali zezwolenie na zajmowanie się rolnictwem, z czego rodziny żydowskie w Widawie i okolicy korzystały.

Wojciech Skowroński

Cmentarz żydowski w Pile

Najbardziej obszernym i wyczerpującym dokumentem opisującym dzieje Żydów w Pile jest dzieło Petera Simonsteina Cullmana pt. „Historia społeczności żydowskiej Schneidemühl: 1641 do Holocaustu”. Z niego możemy dowiedzieć się, że pierwsze udokumentowane wzmianki o Żydach w mieście dotyczą pierwszej połowy XVI wieku. Identyczną datę potwierdził niemiecki historyk Richard Havemann. Niemniej stałe osadnictwo żydowskie związane z powstaniem gminy wyznania mojżeszowego tzw. kahału oraz ustanowieniem domu modlitewnego, to okres nieco późniejszy, który autor opracowania datuje na początek drugiej połowy XVI w. W tym czasie kroniki cytują skromną, lecz dostrzegalną statystykę żydowskich domów oraz zamieszkujących je lokatorów.